Stichting Pieter Zeeman Fonds

Ontstaan

De Stichting Pieter Zeeman-Fonds is voortgekomen uit de ontdekking van het archief van de natuurkundige en Nobelprijswinnaar Pieter Zeeman in het najaar van 1989. Dit verloren gewaande archief bevond zich in het woonhuis van Zeeman aan de Stadhouderskade in Amsterdam, waar het aan het licht kwam na het overlijden van Zeemans zoon Jan, die daar als enige telg van Pieter nog woonde. Erfgenaam van Jan was zijn zuster Annie, die het aanzienlijke bedrag van de erfenis doneerde aan de eind 1990 door haar opgerichte Stichting Pieter Zeeman-Fonds.

Doelstelling & Activiteiten

Doelstelling van de stichting is het bevorderen van de beoefening van de wetenschapsgeschiedenis in Nederland in het algemeen, en de geschiedenis van de natuurkunde in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw en de eerste helft van de twintigste eeuw in het bijzonder. Sinds haar oprichting heeft de stichting tal van activiteiten ontplooid of gesteund. Een greep: een videoproductie over de ontdekking van het Zeeman effect, de (gedeeltelijke) financiering van enkele promotieplaatsen, het instellen van twee bijzondere leerstoelen, structurele subsidies aan o.a. het Museum Boerhaave, het Einstein Papers Project, de bibliotheek van de Faculteit WNI van de Universiteit van Amsterdam, en eenmalige subsidies aan een reeks van aanvragers. Bovendien heeft de stichting de ontsluiting en inventarisatie van het Zeeman Archief bekostigd. Het archief is ondergebracht in het Noord-Hollands Archief in Haarlem en kan daar vrij worden geraadpleegd.

De Stichting beheert ook twee prijzen: de “Gouden Pieter”, een jaarlijkse prijs van € 500 voor het beste profielwerkstuk natuurwetenschap aan de Pontes Pieter Zeeman school in Zierikzee (opvolger van de H.B.S. waar Zeeman zijn opleiding kreeg) en de Pieter Zeeman Scriptieprijs, een tweejaarlijkse prijs van € 2500 voor de beste natuurkundescriptie aan de Universiteit van Amsterdam. De prijzen zijn voor het eerst uitgereikt in 2004.

Bestuur

• A.J. Kox, voorzitter
• J.P. Penders, secretaris/penningmeester
• J.A.W. Croes, lid
• H.J.A.H.G. Metselaars, lid
• H.B. van Linden van den Heuvell, lid

De Stichting Pieter Zeeman-Fonds is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI): schenkingen zijn vrijgesteld van schenkingsrecht. Het RSIN/fiscaal nummer is 813512542. De bestuursleden zijn onbezoldigd.

Documenten

Beleidsplan (pdf)
Balans 2020 (pdf)
Verslag 2020 (pdf)

Pieter Zeeman

Pieter Zeeman (1865-1943) is beroemd geworden door de ontdekking in 1896 van een verschijnsel dat later de naam Zeeman effect kreeg: de splitsing van spectraallijnen onder invloed van een magnetisch veld. De ontdekking leverde Zeeman in 1902 een Nobelprijs op, samen met de Leidse natuurkundige Hendrik Antoon Lorentz (1853-1928). Kort na zijn ontdekking verhuisde Zeeman van de Leidse universiteit naar Amsterdam, waar hij eerst lector en later hoogleraar werd. Hij was een buitengewoon bekwaam experimentator met een grote internationale reputatie. Zie dit artikel (pdf) voor meer over Zeeman, zijn ontdekking, zijn loopbaan en zijn leven.